Rus petrol sektörü artan yaptırım baskısına uyum sağlamaya çalışıyor

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, ABD yönetimi son olarak Rusya’nın büyük petrol üreticileri, ihracatçıları, sigorta şirketlerinin yanı sıra 183 petrol tankerini de yaptırım listesine alarak ülkenin gelirlerini düşürmek istiyor.

Daha önce kısıtlamalardan muaf tutulan Gazprom Neft ve Surgutneftegaz da ABD’nin yaptırım listesine alınırken, ülkenin en büyük sigortacılık şirketlerinden İngosstrah ve gemicilik şirketleri Sovkomflot ve Rosneftflot da yaptırımların hedefinde yer aldı.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), ABD’nin Rusya’ya yönelik son yaptırımlarının, ülkenin petrol tedarik zincirlerini önemli ölçüde bozabileceği öngörüsünde bulunurken, “Yaptırımların tam etkisi daha belirgin hale gelene kadar her iki ülke için tedarik tahminlerimizi devam ettiriyoruz.” ifadesi kullanıldı.

IEA, Rusya’ya yönelik ilk yaptırımlar Mart 2022’de devreye alındığında ülkenin günlük petrol ihracatının 3 milyon varil kadar azabileceği öngörüsünde bulunmuş, ancak ülkenin petrol ihracatında kayda değer bir değişiklik yaşanmamıştı.

Uzmanlar, Rus petrol sektörünün Mart 2022’den bu yana yaptırımlara uyum sağlamayı başardığı yorumunda bulunurken, devam eden yaptırım baskısının özellikle üçüncü ülkelerde endişeye neden olduğuna işaret ediyor.

Goldman Sachs analistleri, yüksek navlun fiyatları ve ülkenin petrolünde uyguladığı iskonto sayesinde Rus petrolünün taşınmaya devam ettiğine dikkati çekiyor.

Enerji analiz şirketi Vortexa da geçmiş yaptırımlarda olduğu gibi, navlundaki artışın, küresel tanker operatörlerinin eski tankerlerini Rusya’nın ihracatına hizmet etmek için kullanmaya çekebileceği değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan, ABD’nin, 12 Mart’a kadar Rus petrolü ticaretine ilişkin belirli işlemlerin sonlandırılmasına yönelik süre sınırı koyması, bu tarihin ardından yaşanabilecek gelişmelere ilişkin belirsizlik yaratıyor.

Rus petrolünün en büyük müşterileri Çin ve Hindistan

Çin ve Hindistan, Ukrayna savaşının ardından Rus petrolünün en büyük müşterileri olurken, Batı’nın yaptırım baskısı sonucunda şekillenecek söz konusu ticaret Rusya’nın ihracat gelirlerinde belirleyici olacak.

Hindistan geçen yıl günde yaklaşık 1,7 milyon varil Rus petrolü ithal ederken, toplam petrol ithalatında Rusya’nın payı da yüzde 40 seviyesinde gerçekleşti.

Çin ise deniz yoluyla geçen yıl günde 1 milyon varil, boru hatlarıyla da yaklaşık 1 milyon varil Rus petrolü ithal etti.

Uzmanlar, Rus petrolünü deniz yoluyla ithal eden Hindistan’ın Çin’e kıyasla yaptırımlardan daha fazla etkilenmesini beklerken, Çin’in bu anlamda daha avantajlı olacağını belirtiyor.

Orta Doğu’daki petrol üreticilerinin olası Rus petrolü açığını fiyatlarını bir miktar yükselterek kapatması beklenirken, navlun fiyatlarında artış ve kullanılabilecek tankerlerin sayısında da azalma yaşanacağı tahmin ediliyor.

Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, 30 Ocak’ta yaptığı açıklamada, ülkenin petrol üretiminin geçen yıl 2023’e göre yüzde 2,7 azalarak 516 milyon tona gerilediği, petrol ihracatının ise 240 milyon ton seviyesinde gerçekleştiğini ifade etmişti.

Rus petrol ihracatında orta vadede toparlanması bekleniyor

Rusya merkezli InfoTEK’te yer alan analizde, yaklaşık 820 ila 850 tankerin Rus petrolü taşımak için kullanıldığına işaret edilirken, bazı tankerlerin yaptırımlar nedeniyle petrolü Çin’deki limanlarda boşaltamadığı belirtildi.

Brent petrole kıyasla Rus Ural petrolüne yapılan iskontonun artacağı öngörüsüne yer verilen analizde, Çin ve Hindistan’ın yaşayacağı maddi kayıplardan ötürü Rus petrolünden vazgeçmeyeceği görüşü paylaşıldı.

Uluslararası ve bağımsız bir mali ve lojistik altyapısının kurulmasına yönelik çalışmaların hızlanacağı yorumunun yer aldığı analizde, yaptırımlardan kaçınmak için ulusal para birimleriyle ticaretin de artacağı kaydedildi.

Analizde, yaptırım sürecinin netleşmesiyle Rus petrolünün ihracatının da geçmişte olduğu gibi orta vadede toparlanmasının beklendiği belirtildi.

Yaptırımların hedefindeki petrol tankerleri

Batılı ülkeler Rus petrolünü taşıyan bazı gemileri “gölge filo” olarak tanımlıyor ve bu kavram ABD’nin son yaptırım paketiyle birlikte daha fazla gündeme geldi.

Yaptırımları ve diğer bazı kısıtlamaları aşmak için kullanılan tankerlere kullanılan gölge filo tanımı, ABD’nin özellikle İran ve Venezuela’ya yönelik yaptırımlarını sıklaştırılmasıyla ortaya çıkmıştı.

Rusya, kendisine yönelik enerji yaptırımları nedeniyle söz konusu filoyu hızla genişletirken, Batılı ülkelerin uyguladığı varil başına 60 dolarlık tavan fiyat uygulamasını da bu sayede aşabiliyor.

Avrupa Birliği’nin Aralık 2023 tarihli raporunda, gölge filolar, tanker sahiplerini gizleyen, bilinmeyen kişi veya kuruluşlara ait olan ve çeşitli yöntemler kullanılarak onaylanmış petrol satışına dahil olan eski gemileri içeriyor.

Söz konusu yöntemler arasında gemi tanımlama sisteminin bağlantısının kesilmesi gösterilirken, tankerlerin güzergahlarının da bu sayede saklanabildiği belirtiliyor.

Batılı ülkeler, ülkelerinde bulunan şirketlerin Rus petrolü taşıyan gemileri de sigortalamasını yasaklarken, bu nedenle Rus veya diğer bölgelerdeki sigorta şirketleri daha fazla öne çıkmaya başladı.

Rus yetkililer, dünyanın Batılı ülkelerden ibaret olmadığını vurgulayarak, gölge filo olarak tanımlanan gemilerin de diğer tankerlerden farkı bulunmadığını vurguluyor.